Czerniak – diagnostyka

Czerniak (melanoma) to najbardziej złośliwy rodzaj nowotworu skóry wywodzący się z neuroektodermalnych komórek melanocytarnych.

Rozpoznawanie czerniaka

W Polsce czerniaki rozpoznawane są niezbyt często, standaryzowany współczynnik zapadalności w ostatnich latach sięga 5 na 100 tys. osób. W skali całego świata liczba nowych zachorowań na czerniaka ulega podwojeniu co 10 lat.

Występowanie czerniaka

Czerniak skóry może wystąpić w każdej lokalizacji, jednakże na ogół u kobiet pojawia się na kończynach dolnych lub twarzy, zaś u mężczyzn na skórze tułowia. Powszechnie uważa się, że czerniak dotyka częściej osoby o jasnej karnacji, włosach blond oraz niebieskich oczach. Ten nowotwór złośliwy wcześnie zdiagnozowany jest niemalże w 100% uleczalny. Oprócz skóry, na której występuje najczęściej, czerniak może pojawić się także w oku i błonach śluzowych (narządy płciowe, odbyt).

Czynniki sprzyjające zachorowaniu na czerniaka

Za najistotniejsze czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na czerniaka uznawane są: intensywna ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe naturalne oraz sztuczne (na przykład łóżka opalające, solaria), ciężkie oparzenia słoneczne przebyte w dzieciństwie, ciągłe drażnienie mechaniczne lub chemiczne, jasny fototyp skóry, predyspozycje genetyczne (na przykład rodzinny zespół znamion atopowych, FAMS), obecność znamion melanocytowych głównie dysplastycznych, obniżenie odporności (pacjenci po przeszczepach, zakażeni HIV).

Postać kliniczna czerniaka

Czerniak skóry klinicznie uwidacznia się w postaci plamy barwnikowej, guzka barwnikowego lub bezbarwnikowego. W pierwszym okresie cechuje się horyzontalną fazą wzrostu (plama), w następnej kolejności wertykalną fazą wzrostu (uwypuklenie). Obok zmian barwnikowych wyodrębnić można czerniaki hipomelanotyczne oraz amelatoniczne.

Diagnostyka czerniaka

Dermatoskopia, inaczej mówiąc badanie dermatoskopowe, to aktualnie najważniejsze badanie we wczesnym okresie diagnostycznym czerniaka. Przeprowadzane jest w sposób nieinwazyjny, przy użyciu dermatoskopu. Następne w kolejności jest badanie histopatologicze bazujące na pobraniu wycinka rozwijającej się zmiany. W celu wczesnego rozpoznania klinicznych objawów czerniaka skóry opracowano system ABCDE. Ocena odbywa się na podstawie następujących danych: A (ang. asymmetry) asymetryczny kształt w obrębie zmiany; B (ang. border) nierówny brzeg zmiany; C (ang. color) niejednolita pigmentacja zmiany; D (ang. diameter) średnica większa niż 5 mm; E (ang. elevation/evolution) nierówność powierzchni, uwypuklenie zmiany.

Leczenie czerniaka

Podstawę leczenia czerniaka złośliwego skóry, stanowi przede wszystkim zabieg chirurgiczy polegający na usunięciu zmiany (biopsja wycinająca) z marginesem bocznym od 1 mm do 3 mm niezmienionej chorobowo skóry. Dotyczy to głównie wczesnego stadium rozwoju. W sytuacji potwierdzenia przerzutów konieczne jest wprowadzenie leczenia uzupełniającego (radioterapia, chemioterapia, immunoterapia, terapia celowana). We wczesnym okresie wzrostu, szybko rozpoznany i prawidłowo leczony czerniak skóry może być wyleczalny.